Tarih: 28.03.2024

Cumhuriyet Dönemi

a) 1923-1944 Yılları Arası Dönem
Afşin' de yerleşmenin Dulkadir Beyliği döneminden itibaren, Kalenin kuzeybatısındaki düzlüğe uzandığı belirtilmiştir. 1944 yılına kadar Elbistan ilçesine bağlı bir nahiye olan Afşin' de, asıl gelişme Cumhuriyet döneminde başlamıştır. Bu dönemde kale çevresindeki merkez olmak üzere doğu, bah ve kuzeye uzanan anayollar boyunca gelişmiştir. Mevcut olan Dedebaba Mahallesindeki, Ulu Cami, Dedebaba Türbesi ve bu alanın kuzeyi ile Pınarbaşı Mahallesinin bah kesiminde gelişmeler görülmüştür.

Afşin bu dönemin sonunda 02.08.1944 gün ve 4642 sayılı kanunla ilçe merkezi olmuştur. Afşin'in asıl gelişmesi ve büyümesi ilçe merkezi olduktan sonra başlamıştır.

b) 1944-1960 Yılları Arası Dönem
Afşin, ilçe merkezi olduktan sonra hızlı bir büyüme dönemine girmiştir. 1944 yılına kadar olan yerleşme alanları, çeşitli hizmet binalarının yapılması ile anayollar boyunca genişlemiştir.

Yeni ilçe merkezi olan Afşin' de ilk defa 1945 yılında ilçe statüsü ile nüfus sayımı yapılmıştır. Bu sonuçlara göre ilçe merkezinde 4205 nüfusun yaşadığı anlaşılmaktadır. "köy ve belediye idare kanuna göre" Afşin bu dönemde henüz bir kasaba durumundadır.

1923-1944 yılları arasında dönemde mevcut olan Dedebaba ve Pınarbaşı mahallelerinin yanısıra Kale, Beyceğiz ve Yeşilyurt mahallelerinin kuruluşu, Afşin'in ilçe merkezi olduğu yıllara rastlamaktadır. Bu dönemde başta hükümet konağı olmak üzere, kamu kuruluşlarının tamamına yakını, kentin merkez yeri olarak kabul edilen kale ve çevresine yapılmıştır. Bu dönemde Afşin, İmar planında ön görüldüğü gibi Afşin-Elbistan yolu Afşin Bey Caddesi boyunca gelişme göstermiştir.

Afşin Bey caddesi boyunca imar planına uygun olarak 1954 yılında kurulan, Afşin Meyve üretme istasyonu ile Güney kesimindeki geniş araziler üzerine kurulan sebzelik, meyvelik ve bağlık alanlar, şehrin güneyindeki tepelik sırtlara kadar genişlemiştir. Bu da şehrin güney kesiminde yerleşimin tepelik alanlarla sınırlandığını göstermektedir.

Mşin Bey caddesi boyunca imar planına uygun olarak 1954 yılında kurulan, Mşin Meyve üretme istasyonu ile Güney kesimindeki geniş araziler üzerine kurulan sebzelik, meyvelik ve bağlık alanlar, şehrin güneyindeki tepelik sırtlara kadar genişlemiştir. Bu da şehrin güney kesiminde yerleşimin tepelik alanlarla sınırlandığını göstermektedir.

c) 1960-1975 Yılları Arası Dönem
1944-1960 yıllarında güneydeki gelişme, bugünkü sınırlarına yaklaşırken, 1960-1975 döneminde kent, doğu ve kuzey kesimlerinde hızlı bir gelişme dönemine girmiştir. Yerleşmenin çekirdeğini oluşturan kale ve çevresi anayollar boyunca gelişmiş özellikle Elbistan yolu boyunca (Mşin Bey caddesi) Meyve Üretme çiftliği'nin yanısıra konutlar ve kamu kurumlarına ait lojman ve kamu binaları yapılarak Mşin'in bu yönde gelişmesi sağlanmıştır.

Bu dönemde, Türkiye Kömür İşletmeleri'nin çevrede kömür sondajlarına başlamış olması, Afşin' e büyük bir canlılık getirmiştir. Ancak, bu dönemde hızlı gelişmenin yanında Mşin' de gecekondUlaşma da başlamıştır. Gecekondulaşma özellikle kuzey ve kuzeydoğu yönünde hızlı gelişme göstermiştir. Türkiye Elektrik Kurumu lojman ve tesisler için gerekli olan altyapı yatırımlarının (okul, camiIer, çocuk bahçeleri) yoğunlaşması, Mşin'in eski belediye sorumluluk sınırlarını zorlayarak bir çanak biçiminde olan yerleşim alanını, bu çanağın dışındaki düzlüğe çıkarmıştır. Kentin kuzeybahsındaki kentsel gelişme, daha çok 1970'li yıllardan sonra yoğunluk kazannuştır.

d) 1975' den Günümüze Kadar Olan Dönem
1975 yılından sonraki kentsel gelişme, kentin kuzey yönündeki çıkış noktası T.E.K.'in inşa ettiği siteler bu yöne olan çekimi artırmıştır. İmarsız yapılaşmalar da bu yönde özellikle mezarlığın güneyinde ve sahipsiz arazilerin bulunduğu alanlarda yoğunlaşmıştır. Kentin bahsındaki kentsel gelişme de daha çok 1975'li yılların sonunda yoğunluk kazanmıştır. Mşin'in asıl gelişmesi bu dönemde ve doğuya doğru olmuştur. Kentin diğer merkezlerle Uıaşımını sağlayan doğu çıkışı Afşin Bey caddesi boyunca yoğun bir yapılaşma sınırına ulaşmışm.

Atatürk Caddesi'nin yoğunluğunu azaltmak için, bu caddeye para Afşin Bey Caddesi'nden başlayıp Kale ile Hükümet konağı arasından geçerek, kuzeye doğru uzanan Elçibey Caddesi açılmışm. Caddenin tüm alt yapısı tamamlanarak 1993 Ekim ayında hizmete açılmıştır.

1975'li yıllardan sonraki kentsel gelişme, kırsal kesimden gelen göçler nedeniyle, kentin kuzey yönündeki çıkış noktasında Arıtaş ve Tanır yolu boyunca kuzey ve kuzeybahya doğru yoğunluk kazanmışm. Türkiye Elektrik Kurumu'nun inşa ettirdiği Termik Caddesi'nin iki tarafında işçi sitelerinin (site 1.2.3) kurulması, bu kesimde ilçe merkezinin alhncı mahallesi olan Gazi Osmanpaşa mahallesi kurulmuştur. Son dönemlerde hızla gelişen bu mahallede sitelerin yanısıra Fatih Camii, Askerlik Şubesi, T.E.K. İlkokulu, Afşin Anadolu Lisesi (1993) yapılırken, çoğu1- han'a giden termik Caddesi'nin bahsında yer alan Arıtaş, Tanır yolu (Mehmet Akif Caddesi) boyunca hızlı bir gecekondulaşmanın yanında Zirai Donahm Kurumu, afet evleri, Gazi Osman Paşa İlkokulu'nun yapılması ile Afşin çukur alandan çıkarak kuzeyindeki düzlük alanda hızla yayılmaya başlamıştır.

Kent batı yönündü, özellikle Beyceğiz Mahallesinin kuzey kesiminde doğal sınırlarına ulaşırken yine aynı yönde Eshab-ı Kehf Caddesi boyunca İmam Hatip Lisesi, Afşin Lisesi gibi kamu kuruluşları ve konutlarla, bahsındaki Emirler köyüne ve Eshabü'lKehf külliyesine doğru gelişmekte ve yaklaşmaktadır. Güneybah kesiminde en üç noktayı 1991 yılında faaliyete geçen 100 yataklı Devlet Hastanesi almıştır.